ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ 1973
Πάντα αγνό, πάντα ρομαντικό και πάντα επίκαιρο.
Τιμούμε σήμερα την ιστορική εξέγερση της νεολαίας, που έγινε η απαρχή για την πτώση της αμερικανοελεγχόμενης χούντας των συνταγματαρχών.
Τιμούμε σήμερα την ιστορική εξέγερση της νεολαίας, που έγινε η απαρχή για την πτώση της αμερικανοελεγχόμενης χούντας των συνταγματαρχών.
«Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία» - «Κάτω η Χούντα»
Στις 4 Νοέμβρη 1973 είναι το μνημόσυνο του Γ. Παπανδρέου. Ο λαός της Αθήνας με αφορμή το μνημόσυνο του μεγάλου πολιτικού κατεβαίνει στους δρόμους, για να διαδηλώσει την επιθυμία και απαίτηση πια για ελευθερία. Το πλήθος συγκρούεται με την Αστυνομία, συλλαμβάνονται δεκαεπτά διαδηλωτές και παραπέμπονται σε δίκες.
Πέμπτη 8 Νοέμβρη: Τρεις χιλιάδες φοιτητές διαδηλώνουν για συμπαράσταση έξω από τα δικαστήρια και μέσα στις Σχολές. Συνθήματα «Κάτω η Χούντα», «Δεν περνάει ο φασισμός», «Λευτεριά, ψωμί, δουλειά»...
Τετάρτη 14 Νοέμβρη: Εκατοντάδες φοιτητές κάνουν συνέλευση με στόχο την πάλη ενάντια στην υποταγή του φοιτητικού κινήματος στο χουντικό μηχανισμό. Έρχονται από τη Νομική Σχολή και από την Ανωτάτη Εμπορική φοιτητές και οι ενωμένοι διαδηλωτές ξεπερνούν τις πέντε χιλιάδες. Το κτίριο καταλαμβάνεται. Συγκεντρώνονται και άλλοι, εργάτες, υπάλληλοι, μαθητές, διανοούμενοι. Η Αστυνομία προσπαθεί να διαλύει τους συγκεντρωμένους, αλλά αυτοί πληθαίνουν. Η Αστυνομία ορίζει προθεσμία στους φοιτητές να αποχωρήσουν, διαφορετικά θα επιτεθεί.
Συνεδριάζουν οι φοιτητές, αποφασίζουν να μείνουν μέσα κλείνοντας και φρουρώντας τις σιδερένιες καγκελόπορτες. Γράφουν προκηρύξεις που πετούν στην οδό Πατησίων, αναρτούν πανό με συνθήματα, στήνονται μεγάφωνα στην πύλη.
Ο λαός συμπαραστέκεται.
Οι φοιτητές λειτουργούν ραδιοφωνικό σταθμό, των "ελεύθερων πολιορκημένων φοιτητών". Συνθήματα κατά των Η.Π.Α. και του ΝΑΤΟ.
Παρασκευή, 16 Νοέμβρη : Ο λαός παραμένει συνέχεια έξω από το Πολυτεχνείο. Στήνονται οδοφράγματα με τρόλεϊ και λεωφορεία. Ανάβουν φωτιές για εξουδετέρωση των δακρυγόνων.
Τραγουδούν το τραγούδι "Πότε θα κάνει ξαστεριά". Το απόγευμα χιλιάδες διαδηλωτές συρρέουν στο Πολυτεχνείο, ενώ στους γύρω δρόμους συγκρούονται με την αστυνομία με σοβαρούς τραυματισμούς.
7.00΄μ.μ. Στη Συντονιστική Επιτροπή ανακοινώνεται ο πρώτος νεκρός.
Διακήρυξη της Συντονιστικής Επιτροπής των φοιτητών
Παρασκευή, 16 Νοέμβρη 1973
«Οι φοιτητές απ' όλες τις σχολές στη διάρκεια του φοιτητικού κινήματος συνειδητοποιήσαμε, πως τα προβλήματά μας, σχετικά με τον εκδημοκρατισμό της Παιδείας και τη λειτουργία του Eκπαιδευτικού συστήματος, δεν λύνονται, χωρίς την αλλαγή της συγκεκριμένης πολιτικής καταστάσεως. Αρχίζοντας έτσι πολιτικό αγώνα οι φοιτητές και οι ΄Ελληνες εργαζόμενοι, που κλείστηκαν στο Πολυτεχνείο ξεκαθαρίζουν τις θέσεις τους και καλούν τον Ελληνικό λαό να συσπειρωθεί γύρω τους και ν' αγωνισθεί μαζί τους ως την τελική νίκη. Πρωταρχική προϋπόθεση γιά την επίλυση όλων των λαϊκών προβλημάτων θεωρούμε την άμεση παύση του τυραννικού καθεστώτος της Χούντας και την παράλληλη εγκαθίδρυση της λαϊκής κυριαρχίας. Η εγκαθίδρυση της λαϊκής κυριαρχίας συνδέεται αναπόσπαστα με την εθνική ανεξαρτησία από τα ξένα συμφέροντα, που χρόνια στήριζαν την τυραννία στη χώρα μας. Η πλατειά κινητοποίηση του Ελληνικού λαού κι η εκδήλωση συμπαράστασης, απ' όλες τις γωνιές της Ελλάδας, είναι η καλύτερη απάντηση σε όσους επιχείρησαν να μας δυσφημήσουν. Ελληνικέ λαέ, ο αγώνας γύρω από τη λαϊκή κυριαρχία και την εθνική ανεξαρτησία σήμερα συνίσταται στις άμεσες μαζικές διεκδικήσεις, στα οικονομικά, επαγγελματικά και κοινωνικά σου προβλήματα με απεργιακούς αγώνες, με μαζικές κινητοποιήσεις, με συλλαλητήρια, με προοπτική τη γενική απεργία για την ανατροπή της Δικτατορίας. Η παρουσία μας εδώ αποτελεί κέντρο συσπείρωσης, κινητοποίησης και μαζικοποίησης του λαϊκού αγώνα. ΟΛΟΙ ΕΝΩΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ.»
Σάββατο, 17 Νεμβρ.: 0.15΄ μετά τα μεσάνυχτα, εμφανίστηκαν τα πρώτα τανκς. Ο ραδιοφωνικός σταθμός μεταδίδει από τα μεγάφωνα: "Μη φοβάστε τα τανκς, δεν πρόκειται να χτυπήσουν". "Αδέρφια μας φαντάροι..."1.30΄ π.μ. Ένα τανκ στραμμένο προς την πύλη. Ανεπιτυχείς διαπραγματεύσεις, για να επιτευχθεί η ασφαλής έξοδος των φοιτητών.
2.50΄ π.μ. Το τανκ κινείται. Ρίχνει την πύλη. Μπαίνουν άνδρες των ΛΟΚ και αστυνομικές δυνάμεις.
Πολλοί φαντάροι βοηθούν τους φοιτητές να ξεφύγουν. Οι αστυνομικοί πυροβολούν, συλλαμβάνουν, χτυπούν με μανία.
Η επόμενη μέρα...
Μαρτυρία του στρατιώτη που οδηγούσε το τανκ, που παραβίασε την καγκελόπορτα του Πολυτεχνείου
«Την ηµέρα εκείνη ήµουν υπηρεσία. Στο στρατό είχα δέκα µήνες. Ήµουν εκπαιδευτής στο Κέντρο Τεθωρακισµένων, στο Γουδί. Τότε οι “μαυροσκούφηδες” ήταν σώµα επιλέκτων. Πήγα εθελοντικά. Μόλις άρχισαν τα επεισόδια, µπήκαµε επιφυλακή. “Οι κοµουνιστές καίνε την Αθήνα”, µας έλεγαν κι εµείς τους πιστεύαµε. Θυµάµαι στο στρατόπεδο κάποιοι είχαν ραδιοφωνάκια και ακούγαµε στα κρυφά το σταθµό του Πολυτεχνείου. “Παλιοκουµούνια, θα καλοπεράσετε!” λέγαµε.
Μισή ώρα µετά τα µεσάνυχτα της 16ης Νοεµβρίου η ίλη µου πήρε εντολή να ετοιµαστεί για έξοδο. Αποφασίστηκε να βγουν πέντε δικά µας άρµατα, κάτι γαλλικά ΑΜΧ30. Εγώ ήµουν οδηγός στο πρώτο άρµα που βγήκε στο δρόµο. [Στο ίδιο άρµα βρίσκονταν ο αξιωµατικός Μιχάλης Γουνελάς, ως επικεφαλής, ο ανθυπασπιστής Λάµπρος Κωνσταντέλλος, ως οδηγός εδάφους, ο λοχίας Στέλιος Εµβαλωµένος και ο Γιάννης Τίρπας.]
Στη 1.15' το πρωί της 17ης Νοεµβρίου φτάσαµε στη διασταύρωση των λεωφόρων Αλεξάνδρας και Κηφισίας. Λίγο αργότερα διασχίζαµε την Αλεξάνδρας, όταν στο ύψος του ΙΚΑ, στη στάση Σόνια, σταµατήσαµε, γιατί ο δρόµος ήταν κλειστός. Υπήρχαν οδοφράγµατα, φωτιές και ακινητοποιηµένα λεωφορεία. Με διάφορες µανούβρες αριστερά δεξιά, µπρος πίσω, άνοιξα το δρόµο και προχωρήσαµε. Όταν φτάσαµε στη διασταύρωση της λεωφόρου Αλεξάνδρας και της οδού Πατησίων, µας έδωσαν εντολή να σταµατήσουµε. Εκεί, στην πλατεία Αιγύπτου, µείναµε περίπου µία ώρα. Ο κόσµος θυµάµαι ότι µας φώναζε: “Είµαστε αδέρφια, είµαστε αδέρφια”. Εγώ ήθελα να τους φάω. Τους έβλεπα σαν παράσιτα!
Μας είπαν να πάµε κοντά στο Πολυτεχνείο, αλλά όχι µπροστά στην πόρτα. Αυτό κάναµε. Σταµατήσαµε λίγα µέτρα πιο πέρα.
Φτάνοντας µπροστά στην πόρτα έστριψα το άρµα προς το Πολυτεχνείο, µε γυρισµένο το πυροβόλο προς τα πίσω. Θυµάµαι ότι σηκώθηκα από τη θέση µου κι εγώ και το άλλο πλήρωµα. Δεκάδες φοιτητές κρέµονταν από τα κάγκελα, ενώ εκατοντάδες βρίσκονταν στον προαύλιο χώρο. Έδειχναν πανικόβλητοι. Κι εγώ, να σκεφτείς, ότι τους έβλεπα σαν µαµούνια, που ήθελα να τα φάω!
Τότε ήρθε ο οδηγός εδάφους του άρµατος και µου λέει: “Θα µπούµε µέσα, θα ρίξουµε την πύλη. Ετοιµάσου!” Πήρα θέση και ξεκίνησα. Δεν έβλεπα πολλά πράγµατα, δεν είχα καλό οπτικό πεδίο, γιατί κοιτούσα πλέον από τη θυρίδα του άρµατος. Δέκα εκατοστά πριν από την πόρτα σταµάτησα. Σταµάτησα σκόπιµα. Αυτό φαίνεται στο βίντεο της εποχής. Στο φρενάρισµα οι φοιτητές, τροµαγµένοι, έφυγαν προς τα πίσω. Αν έµπαινα µε ταχύτητα, θα σκότωνα δεκάδες άτοµα, που εκείνη τη στιγµή ήταν κρεµασµένα στα κάγκελα.
Η καγκελόπορτα έπεσε αµέσως. Πίσω από τη σιδερένια πύλη ήταν σταθµευµένο το Μερσεντές, το οποίο είχαν βάλει εκεί οι φοιτητές για να φράξουν την είσοδο. Το έκανα αλοιφή. Η αριστερή ερπύστρια το έλιωσε. Με το που έπεσε η πύλη του Πολυτεχνείου εισέβαλαν οι αστυνοµικοί για να συλλάβουν τους φοιτητές. Λίγο αργότερα κατέβηκα κι εγώ από το άρµα και µπήκα στο χώρο του Πολυτεχνείου. Δεν υπήρχε νεκρός. Θα µπορούσε όµως και να υπάρχουν νεκροί.
Αστυνοµικοί κυνηγούσαν και χτυπούσαν τους φοιτητές όπου τους έβρισκαν.
Αν δεν ήταν οι λοκατζήδες να τους σταµατήσουν -θυµάµαι ότι πολλές φορές πιάστηκαν στα χέρια µαζί τους-, δεν ξέρω κι εγώ τι θα γινόταν.
Στο προαύλιο του Πολυτεχνείου ήταν πολλοί χτυπηµένοι, θυµάµαι ότι είδα πολλούς τραυµατίες, ενώ τρεις τέσσερις ήταν σωριασµένοι κάτω, ακίνητοι. Δεν ξέρω αν ήταν νεκροί. Δεν κοίταξα να δω. Κάποια στιγµή ένας φοιτητής όρµησε καταπάνω µου και µου είπε: “Τι κατάλαβες τώρα που µπήκες;” Αφήνιασα. Έβγαλα το πιστόλι και προτάσσοντάς το γύρισα και του είπα ουρλιάζοντας: “Σκάσε, ρε κωλόπαιδο, µη σε καθαρίσω”. Αυτός ο φοιτητής δεν ξέρει πόσο τυχερός στάθηκε εκείνη τη στιγµή... Αν έλεγε µια κουβέντα παραπάνω, θα τον σκότωνα! Τέτοιος ήµουν. Ένας φασίστας.
Όπως περνούσαν οι φοιτητές, θυµάµαι ότι έριχναν µέσα στο τανκς πακέτα τσιγάρα και ό,τι προµήθειες είχαν µαζί τους. Όταν γυρίσαµε στο Γουδί, το άρµα έµοιαζε µε περίπτερο. Όσο σκέφτοµαι ότι οι φοιτητές µάς έδιναν σάντουιτς και τσιγάρα, µετά απ' όσα τους κάναµε... Δεν µπορώ να το συγχωρέσω αυτό το πράγµα στον εαυτό µου. Σκέφτοµαι τι πήγα κι έκανα!...
Όταν γυρίσαµε στο στρατόπεδο, έγινα ήρωας. Οι στρατιωτικοί µού έδιναν συγχαρητήρια. Τότε αισθανόµουν ότι ήµουν κάποιος, ότι έκανα κάτι καλό, κάτι µεγάλο. [...]
Στο µεροκάµατο η ζωή µου άλλαξε 180 µοίρες. Έκανα όποια δουλειά µπορείς να φανταστείς. Εργάτης κατάλαβα ότι δεν µπορώ να έχω τα ίδια αιτήµατα µε τους εργοδότες. Εµένα, που µου έµαθαν να µισώ τους κοµουνιστές, ψήφισα δύο φορές ΚΚΕ!
Στη δουλειά, πριν από χρόνια, κάποιος άκουσε πώς µε λένε και ρώτησε αν έχω κάποια σχέση µε τον “πορτάκια”, όπως είπε, του Πολυτεχνείου. “Ξάδερφός µου είναι, µακρινός. Σκοτώθηκε σε τροχαίο”, απάντησα. Είµαι ένας άνθρωπος που δεν υπήρξε ποτέ είκοσι χρονών. Ο έφεδρος στρατιώτης Α. Σκευοφύλαξ σκοτώθηκε σε τροχαίο! Οι φίλοι µου δεν ξέρουν ποιος είµαι, ούτε κανείς στη γειτονιά. Μόνο η γυναίκα µου το ξέρει. Της το είπα ύστερα από χρόνια. Στα παιδιά µου δεν το είπα ακόµα.
Ντρέποµαι γι' αυτό που ήµουν, γι' αυτό που έκανα. Στη θέση µου θα µπορούσε να βρεθεί ο καθένας, έφεδρος στρατιώτης ήµουν άλλωστε. Δε µε απαλλάσσει όµως αυτό. Μέχρι που µπήκα µέσα, πίστευα αυτό που έκανα. Στη συνέχεια έγινε ο εφιάλτης της ζωής µου.
Είχαν µεγάλη ψυχή. Ήταν παλικάρια. Δεν ξέρω αν έχει νόηµα, αλλά θα ήθελα να τους πω µια µεγάλη συγνώµη…»
(Βήμα Reportage, 9 Νοεμ. 2003, έρευνα Κώστα Χατζίδη)
Ø 21η Απριλίου 1967-40 χρόνια από το Πραξικόπημα της Χούντας, ΤΑ ΝΕΑ, Αθήνα 2007
Ø Το Πολυτεχνείο Ζει; Όνειρα-Μύθοι-Αλήθειες, επιμέλ. Δημήτρης Παπαχρήστος, Λιβάνης, Αθήνα 2004
Ø Σήμερα πεθαίνει ο φασισμός, Ερμείας, Αθήνα, χ.χ.
Ø 1973-2003 Φάκελος Πολυτεχνείο-Τα άγνωστα ντοκουμέντα, Βήμα Reportage, 9 Νοεμ. 2003
